Uroczysta Akademia o Powstaniu Wielkopolskim w Szkole Podstawowej w Baszkowie

- Akademię przygotowała kl.5 z wychowawcą. Uczniowie przedstawili ogólny przebieg powstania wielkopolskiego, po czym skupili się na przedstawieniu kilku postaci powstańców baszkowskich oraz tych z sąsiednich miejscowości. Całości dopełniła piękna oprawa muzyczna i sceneria - powiedziała nam dyrektor Daria Augustyniak-Haferman.

W okresie Powstania Wielkopolskiego, ale również jeszcze przed proboszczem baszkowskim była barwna postać ks. Mieczysława Skoniecznego, który już 17 listopada 1918 r. wygłosił płomienne przemówienie na wiecu w Krotoszynie. Ok. 15 stycznia 1919 r. do Baszkowa przybyła kompania kobylińska sierż. Władysława Garstki, obsadzając odcinek na zachód od Baszkowa, aż po Rudę włącznie. Jednostka liczyła ok. 120 powstańców. 17 stycznia 1919 r. do Baszkowa przybyła zmęczona kompania skalmierzycka Józefa Idziora składająca się z ok. 70 żołnierzy. W trakcie walk o Zduny, czyli między 6 a 21 lutego, Baszków znajdował się na linii frontu. W czasie walk o Krotoszyn pod Baszkowem, aż do Rudy znajdowała się 8 kompania 12 Pułku Strzelców Wielkopolskich. W okresie Powstania Wielkopolskiego w Baszkowie działała Straż Ludowa pod dowództwem gospodarza Władysława Paluszkiewicza.

Zduny zostały wyzwolone 3 stycznia 1919 r. przez kompanię powstańczą z Jarocina. Wówczas w Zdunach utworzono 30-osobowy oddział Straży Ludowej pod dowództwem proboszcza ks. Bolesława Jaśkowskiego. Następnego dnia kompanię jarocińską zluzowała ostrowska, 15 stycznia - krotoszyńska, 5 lutego - rozdrażewska. 29/30 stycznia nastąpiło rozbrojenie polskich posterunków na szosie do Cieszkowa. 6 lutego Zduny zostały zaatakowane i zdobyte przez Niemców. Kompania rozdrażewska zmuszona była się wycofać. W walkach poległo 17 powstańców z tej miejscowości oraz jeden mieszkaniec Zdun. Na front pod Zdunami skierowano 3. kompanię koźmińską w sile 118 ludzi pod dowództwem sierżanta Stanisława Sowińskiego. Rozpoczęła się walka o Krotoszyn! Miasto zostało obronione, jednak kilkukrotne próby odbicia Zdun nie przyniosło skutku. 16 lutego odbyły się naprawdę krwawe walki. Niemcy przy udziale pociągu pancernego podjęli próbę zdobycia miasta, jednak dzięki heroizmowi Ludwika Zielezińskiego, który wysadził tory kolejowe pomiędzy Perzycami a Zdunami, atak się nie powiódł. W dniach 18-21 lutego Niemcy przystąpili szturm na Borownicę, jest to dziś zachodnia część Chachalni. Miejscowość była bohatersko broniona przez naszych powstańców... Niestety utraciliśmy ją, a co najgorsze w trakcie walk poległo kilkunastu żołnierzy, w tym 5 zatrutych gazami. W trakcie tych nierównych walk Niemcy stosowali artylerię, gaz, pociski gazowe, a nawet miotaczy min. Pod Zdunami walczyli powstańcy z Krotoszyna, Zdun, Kobylina, Ostrowa, Pleszewa, Koźmina, Jarocina, Odolanowa i Skalmierzyc. Pod Zdunami poległo łącznie ponad 30 powstańców. 16 lutego 1919 r. nastąpił pokój w Trewirze. 17 stycznia 1920 r. na mocy traktatu wersalskiego Zduny wróciły do Polski.

Franciszek Daniel
Władysław Dudek
Jan Dzierla
Józef Foszpaniak
Jędrzej Kaźniewski
Franciszek Kierzek
Franciszek Koryciak
Józef Kubicki
Karol Masłowski
Marian Nawrot
Marcin Owieśny
Franciszek Pauter
Ignacy Płaczek
Jan Rogala
Franciszek Samulski
Wojciech Zyber
Jan Sikora